TÜRKİYENİN DAĞLARI (COĞRAFYA)

TÜRKİYENİN DAĞLARI
Orojenik hareketler:
Notlar:
- Orojenik hareketler kıtaların birbirlerine yakalaşması sonucu oluşur.
- Tortul kayaçların sadece yana kaymasıyla kıvrımlı dağlar oluşur.
- Yurdumuzda dağların büyük bir bölümü orojenik hareketler sonucu oluşmuş kıvrımlı ve kırık yapılı dağlardır.
Volkanik dağlar:
- Volkanik dağ yerin içindeki basınçlı kızgın mağmanın yer kabuğunun zayıf yerlerinden yer yüzüne çıkması ve birikmesi sonucu oluşur.
- Yurdumuzda volkanik olaylar 3. jeolojik zamanın ortalarında başlamış 4. jeolojik zamanın başlarında daha etkili olmuştur. Türkiye'nin başlıca volkanik alanları doğu ve iç Anadolu'da yer alır.
- Ağrı dağı Türkiye'nin en yüksek doruğuna sahip volkanik dağdır.(5137m).
- Her iki dağın çevresinde ana koniye bitişik bir çok yan koni ve krater bulunmaktadır.
- Tendürek dağı ile Suphan dağı arasında Aladağ volkan konisi yer alır. Doğu Anadolu'nun volkanlar dizisinin güney batı ucunda ise nemrut dağı yer alır.
- Erciyes volkanik kütlesi iç Anadolu'nun en yüksek doruğudur. (3977m).
- Güney doğu Anadolu'nun tek volkanik kütlesi karacadağdır.(2000m).
- Karacadağ doğu batı doğrultusunda iki kırık hat yer alır. Bu kırıklardan çıkan lavlar çok akıcı olduğundan alanlara yayılarak güney doğu Anadolu'da ki lav platosunu oluşturmuştur. Snraki aşamalarda daha az akıcı lavlar ise üst üste birikerek karacadağ valkanık konisini oluştumuştur.
DAĞLARIN TÜRKİYE'DE Kİ COĞRAFİ DAĞILIŞI:
1- Kuzey Anadolu dağları:
- Kuzey Anadolu dağları sakarya nehrinin aşağı çığrının doğusunda başlar. Doğu ve güney doğu Kafkasya'ya kadar devam eder.
- Kuzey Anadolu dağları en yüksek sıraları ve dorukları doğu Karadeniz bölümünde yer alır.
- Çoruh ve kelkit vadi oluklar iç sıraları oluşturan Çimen, kop, mescit ve yalnızçam dağlarını kıyı dağlarından ayırır.
2- Güney Anadolu dağları:
- Toroslar Avrupa'nın batısında Asya'nın güney doğusuna kadar kesintisiz bir biçimde uzanan alp sıra dağlarının güney kanadı içinde yer alır.
Antalya körfezinin batısındaki en önemli dağlar:
a- Bey dağları,
b- Elmalı dağları.
- Antalya körfezinin doğusunda deyik dağı yer alır. Batı torosların iç kesiminin kuzeyinde sultan dağları yer alır.
- Orta torosları başlangıcını taşeli platosu oluşturur.
- Eski çağlarda burada ulaşım gülek boğazı ile sağlanırdı.
3- Güney doğu Anadolu dağları:
- Kuzeyden bir yay gibi kuşatan güney doğu toroslardır.
- Van gülünün güneyine kadar uzanan bu dağların en yüksek kısımlarını Hakkari dağları oluşturur. Bu dağların en yüksek kütlesi buzul dağlarıdır.
- Bölgenin iç kesimlerinde en önemli yükselti orta yükseltideki karacadağ volkanik kütlesidir.
4- Doğu Anadolu dağları:
- Doğu Anadolu dağlarında yükselti oldukça fazladır. Çünkü kuzey ve güney Anadolu dağ sıraları doğu anadoluda birbirlerine yaklaşır.
- Kuzey Anadolu dağlarının güney kanadını oluşturan ilk kuşak (Çimen, kop, mescit, Allahuekber) dağları karadeniz ile doğu Anadolu'nun bölgelerinin sınırlarını belirler. Bu kuşaın güneyinde doğu toroslar başlar.
- Büyük ve küçük Ağrı dağından itibaren güney batıya zanan bir çizgi boyunca tendürek, aladağ, suphan ve nemrut volkan konileri yer alır.
- Karagöl ve Bingöl dağları bölgenin önemli dağlarındandır.
- Bölgenin 3. kuşağı olan güney doğu toroslar doğu Anadolu'yu güney doğu Anadolu'dan ayırır.
5- İç Anadolu dağları:
- İç Anadolu dağları kuzey ve güney yüksek sıradağlarla çevrili olan kıyı kesimlere oranla daha engebeli ve dağlıktır.
- Doğu Anadolu batıya doğru alçalarak bir yelpaze gibi açılan uzantılarına rastlanır. Bunların kuzeyinde koze ve yıldız dağları uzanır. Güneyinde tahtalı, tecer, hınzır dağlarına rastlanır. Çamlıbel ve akdağı platolarına karışır.
- Bölgenin güneydoğusunda sönmüş volkan konisi yer alır.
Batı Anadolu dağları:
- Geniş bir sırt biçiminde yükselen iç batı Anadolu eşiği iç Anadolu'yu batı Anadolu'dan birbirinden ayırır.
- Bu dağları dış sırasını sandıklı, murat ve erigöz dağları oluşturur. İç sırada ise emirdağ, türkmen ve domaniç dağları ile uludağ yer alır.
- Kozak dağının yamaçları yoğun fıstık çamı ormanlarıyla kaplı olduğundan Türkiye'nin başlıca çam fıstığı altındadır.
- Küçük ve büyük menderes vadileri arasında aydın dağları yer alır. Dilek yarım adasına kadar uzanır.